Каргаларның – үз тормышы

Ә менә ай үткәндә берничә көн һәм төн шактый ук суытып җибәргәч, бу ва­кытта инде җылы якларга күчеп китәргә күнеккән кара каргалар һәм аларның юл­дашлары чәүкәләр, карлы яңгыр астында ике төн күшегеп утыргач, "ниһаять, юлга кузгалырга вакыт" дигән карарга килделәр бугай
....Юлга кузгаласы төнне алар йокы­сыз үткәрде: төне буе тавыш биреп тор­дылар, каркылдаштылар, чикылдашты­лар, тынгысыз булдылар. Ә инде иртәнге сәгать бишләр тирәсендә, агачлар ара­сында яктылык яхшы ук беленә башлагач, көтүләре белән дәррәү күтәрелеп, кара болытка охшап, барысы берьюлы көньяк- көнбатышка таба очып киттеләр. Икенче иртәдә, төнне нәкъ шулар кебек уздырып, икенче бер төркем кузгалды.
Шушы ике төркем китеп, санаулы көн узуга, җирне ап-ак кар каплады, һава шак­тый ук салкынайтты. Беренче булып очып киткән иптәшләренә иярә алмый калган каргалар, чәүкәләр бик өшеде, бигрәк тә төннәрен салкын иде. Аларның хәтта "кар" дип әйтерлек хәлләре калмады бугай, та­вышлары да үзгәрде. Бу кошлар күчмә кошлар шул, алар безнең яктагы кырыс кышларны күтәрә алмыйлар, шуңа да Ка­ра диңгез артына кыш чыгарга китәләр...
Ә яз җитүгә, алар янә әйләнеп кайтыр­лар. Без бәләкәй чакларда беренче кара каргаларны, чәүкәләрне күрү белән, инәй (без әнине шулай атый идек) янына йөгереп барып, кошларның кайтулары турында хәбәр итә идек. Инәй дә, әби дә шат ел­маеп: "Тиздән көннәр ныклап җылытачак, чын яз җитте", - дип куялар иде. Ә кош­лар, туган якларына кайтып җитүгә, бик тырышып ояларын төзәтә, яңаларын кора башлыйлар, бала үстерергә әзерләнәләр. аларның авызларына эреле-ваклы чы­быклар кабып ташуларын, мәш килеп яшәүләрен күзәтү үзе бер кызыклы дөнья инде...
Шунысы кызык, бу күчмә кошларның татар язмышы белән бәйле икәнлеге дә үзенчәлекле. Алар хөрмәтенә хәтта авылларны да атаганнар. Мисал өчен Татарстанның Чистай районында Каргалы авылы бар. Шулай ук Оренбург тирәсендә дә бар андый атама - "Оренбург Каргалы­сы" дип атала ул.